Vào nửa cuối thế kỷ 20, nhà kinh tế học Hyman Minsky đã đưa ra nhiều chỉ dẫn trong việc xác định những yếu tố khiến thị trường tài chính trở nên mong manh và gây ra tình trạng bất ổn lên các nền kinh tế. Bước vào giữa năm 2022, “Thời điểm Minsky tiền mã hóa” đang đến gần.
“Thời điểm Minsky” là thuật ngữ do nhà đầu tư chuyên nghiệp Paul McCulley tạo ra vào năm 1998, khi ông mô tả những tác động từ cuộc khủng hoảng tài chính đầu tiên, Khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997.
Thực chất là Hyman Minsky đã qua đời vào năm 1995 và không thể chứng kiến cuộc khủng hoảng tại châu Á hay tên của ông được dùng làm thuật ngữ để ám chỉ về tính ổn định của nền kinh tế. Tuy vậy, thuật ngữ này vẫn tồn tại.
Dưới đây là ba khía cạnh về “Thời điểm Minsky” của tiền mã hóa sắp sửa diễn ra.
1. Đầu năm 2022, Bitcoin giao dịch ở ngưỡng 47.743 USD và chốt lại với mức giá 19.986 USD hôm 30.6, giảm 58%. Với việc chiếm gần như toàn bộ thị trường tiền mã hóa, giá trị của đồng Bitcoin như thế nào cũng thì các loại tiền mã hóa khác cũng vậy.
2. Các quỹ phòng hộ đang bán tháo cổ phiếu của Tether, đồng stablecoin không có sự ổn định và bắt đầu lao dốc. Đáng chú ý, Tether là “tiền tệ có giá trị” đối với thị trường liên tiền mã hóa, giao dịch qua lại giữa các loại tiền mã khóa khác nhau. Một đồng stablecoin khác là TerraUSD còn lâm vào tình cảnh tồi tệ hơn khi sụp đổ vào tháng 5.2022.
3. Công ty vay vốn tiền mã hóa Celsius đang nỗ lực để sống sót.
Trong tháng 11.2021, giá của đồng Bitcoin lập đỉnh 67.582 USD và giảm xuống còn 46.195 USD vào cuối năm. Vào thời điểm đó, tôi từng đưa ra cảnh báo rằng các nhà đầu tư tiền mã hóa cần phải tập trung vào những vấn đề được Minsky nhấn mạnh áp dụng vào thị trường tiền mã hóa. Giờ đây, việc thị trường tiền mã hóa đang bước vào “Thời điểm Minsky”, tôi sẽ tóm lượt lại những điểm mà tôi từng cảnh báo về sự kiện sắp diễn ra.
Khung lý thuyết của Minsky có hàng chục thành phần quan trọng. Dưới đây là sáu điểm nổi bật.
1. Rìa tài chính: Đây là thuật ngữ được Minsky áp dụng cho loại hình Paul McCulley và mọi người hiện này gọi là “ngân hàng ngầm”. Ngân hàng ngầm là các tổ chức tài chính hoạt động ngoài hệ thống ngân hàng Trung ương và không có ngân hàng Trung ương làm bên vay vốn cuối cùng. Thị trường tiền mã hoa chính là ví dụ điển hình về rìa tài chính, khi vận hành bên ngoài hệ thống tài chính toàn cầu.
2. Giai đoạn đầu cơ và ponzi (vay nợ để trả nợ): Hyman Minsky từng cảnh báo về vay vốn, cội nguồn của việc dùng nguồn quỹ để trả lãi và thanh toán nợ gốc là tăng giá thay vì tiền mặt. Với khoản vay an toàn, Minsky nhận định rất rõ là dựa trên huy động vốn an toàn, nơi tạo ra dòng tiền chứ không phải tăng giá, mang đến nguồn vốn cho người vay vốn để hoàn thành nghĩa vụ với bên vay.
Hyman Minsky cảnh báo rất rõ, khi những nhà đầu tư trong giai đoạn hưng phấn, họ sẽ chuyển từ huy động vốn an toàn sang đầu tư và ponzi. Những vấn đề về tính ổn định liên quan đến Tether và TerraUSD bắt nguồn từ rủi ro của các nhà đầu tư vào stablecoin, hoặc trong trường hợp của TerraUSD.
Mối lo ngại nằm ở việc các công ty này nghiêng về phía huy động vốn đầu cơ và ponzi. Vào năm 2021, một nhóm các công ty, bao gồm cả Tether chấp nhận nộp phạt 18,5 triệu USD cho Văn phòng Công tố Thành phố New York (NYAG), sau khi các doanh nghiệp này bị cáo buộc thể hiện sai số tiền họ đang lưu giữ, đặc biệt là đồng stablecoin Tether.
3. Bong bóng định giá tài sản liên quan tới đổi mới tài chính: Nhưng ai thắc mắc về việc bong bóng định giá tài sản sẽ như thế nào chỉ cần nhìn vào lịch sử về Bitcoin. Còn những người băn khoăn rằng đổi mới tài chính như thế nào chỉ cần nhìn vào quá trình phát triển của mô hình tài chính phi tập trung (DeFi) để tạo ra các loại tài sản ảo như Tether và công ty vay vốn như Celsius.
4. Vượt mức đòn bẩy tài chính: Celsius có tỷ lệ tài sản trên vốn sở hữu (assets to equity – ATE) là 19:1, cao hơn trung bình 9:1 của ngân hàng North American trong chỉ số S&P Composite 1500. ATE là tỷ lệ đánh giá đòn bẩy tài chính tiêu chuẩn, với tỷ lệ cao hơn đồng nghĩ đòn bẩy tài chính cao hơn.
5. Ngân hàng hoạt động, bắt đầu với thị trường thương phiếu: Tether lo ngại về việc vận hành trên nền tảng stablecoin của công ty, khi các nhà đầu tư bán đồng loạt đồng Tether. Có những tin đồn về việc tài sản hỗ trợ Tether có cả thương phiếu với mức độ rủi ro cao do các công ty Trung Quốc phát hành. Phía Tether bác bỏ những tin đồn này, song không thể ngăn các quỹ phòng hộ bán tháo đồng Tether cho thấy nỗi lo rằng điều đó là sự thật.
6. Quá lớn để sụp đổ: Hyman Minsky đánh giá trong giai đoạn của cuộc khủng hoảng, chính phủ các nước nên thực hiện “cách tiếp cận ngẫu nhiên theo hướng chủ nghĩa xã hội” và giải cứu các công ty có ảnh hưởng quá lớn để ngăn sự sụp đổ. Trong giai đoạn này, có vẻ như không công ty tiền mã hóa nào có quy mô lớn đến mức đó.
Tôi không nói rằng tiền mã hóa không có giá trị cơ sở, mà còn tin tưởng là loại tài sản này có điều đó. Các chuyên gia kinh tế đưa ra khái niệm “giá trị sử dụng”, khác với “giá trị giao dịch”. Vấn đề nằm ở việc có một khoảng cách lớn giữa giá trị sử dụng và “định giá trị giao dịch quá cao” của tiền mã hóa.
Các nhà đầu tư có thể tin rằng họ đang đặt cược vào giá trị cơ sở của tiền mã hóa và chắc chắn họ sẽ làm như vậy theo quy mô nhỏ hơn. Còn với quy mô lớn hơn, phần lớn đầu tư theo tâm lý thị trường. Minsky từng cảnh báo quá trình mở rộng nền kinh tế sẽ tăng sự hưng phấn, ít nhất là đến khi Cục Dữ trự Liên bang Mỹ (Fed) nâng lãi suất để ngăn lạm phát. Từ đó, giai đoạn hưng phấn của các nhà đầu tư sụp đổ cùng với định giá tài sản.
“Điều quen thuộc một lần nữa lập lại”, câu nói của huyền thoại thể thao Yogia Berra có mối liên hệ với quan điểm của Minsky và thị trường tiền mã hóa.
Giai đoạn hưng phấn về tiền mã hóa đang sụp đổ, lý do vì sao thị trường tiền mã hóa đang bước vào “Thời điểm Minsky”. Sau cùng, tiền mã hóa sẽ hồi sinh sau khi khó khăn đi qua, nhưng với ít sự hưng phấn hơn, tương tự như cái cách lĩnh vực dot-com (công ty công nghệ có giá trị rất cao) nổi lên từ bong bóng dot-com. Còn hiện tại, những nhà đầu tư sẽ ổn nếu họ lưu tâm về lý thuyết của Minsky.
